Tilda Swinton (właśc. Katherine Matilda Swinton; ur. 5 listopada 1960 w Londynie) – brytyjska aktorka filmowa, modelka i artystka.
Kariera[]
Wychowywała się w szkockiej rodzinie szlacheckiej wywodzącej się z saskiego rodu Edulfingów z Bernicji. Jej drzewo genealogiczne sięga trzydziestu sześciu pokoleń wstecz do czasów Alfreda Wielkiego (886 r.), a według niektórych genealogów nawet początków VIII w. Dzieciństwo spędziła w zamku w Berwickshire – własności jej rodu od IX w. Ojciec Tildy, generał major sir John Swinton, jest kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego, komandorem Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego i byłym dowódcą przybocznej straży królowej brytyjskiej. Matka, Judith Balfour Killen pochodzi z Australii.
Gdy Tilda skończyła 10 lat, została wysłana do West Heath Girls’ School, elitarnej szkoły z internatem w Kent (gdzie jedną z jej szkolnych koleżanek była Diana Spencer), następnie do Fettes College w Edynburgu. Kilka lat później na Uniwersytecie w Cambridge studiowała na wydziale nauk społecznych i politycznych, następnie rozpoczęła studia na kierunku filologia angielska. Dyplom z dwóch fakultetów: socjologii i literatury angielskiej uzyskała w 1983 r., jednak mimo dobrego wykształcenia, nie planowano dla niej innej kariery niż rola żony u boku arystokraty.
Już w czasach studenckich występowała na deskach teatrów. Po studiach zaczęła grać w Traverse Theatre w Edynburgu i w prestiżowym Royal Shakespeare Company. Zagrała m.in. rolę Mozarta w Mozarcie i Salierim według Puszkina. Jej kreację w Matce Courage i jej dzieciach Brechta po dwudziestu latach krytyczka z dziennika „The Guardian” wspomina jako perwersyjną reklamę piękna.
Po rezygnacji z teatru chciała zostać dziennikarką. Jej plany zmieniło spotkanie w 1985 roku Dereka Jarmana – artysty, geja i outsidera. Jarman był już znany w środowisku filmowym. Miał na koncie takie filmy jak Sebastian – opowieść o homoerotycznym pożądaniu na religijno-historycznym tle, czy anarchistyczny Jubileusz. W 1986 roku powstał film pt. Caravaggio, w którym Tilda Swinton wcieliła się w rolę Leny, kochanki tytułowego bohatera. Zarówno dla reżysera, jak i dla Tildy Swinton, był to debiut na dużym ekranie. W trakcie jego realizacji Jarman usłyszał diagnozę, że jest nosicielem wirusa HIV. Twórczość tego reżysera od tej daty krytycy oceniają najwyżej, a Tilda Swinton po sukcesie Carravaggia zagrała w siedmiu następnych filmach Jarmana.
W tym czasie ważne okazało się dla niej również spotkanie Sally Potter, u której zagrała jedną ze swoich najważniejszych ról w 1992 w filmie Orlando.
Tilda Swinton zagrała u Jarmana kolejno: rolę pielęgniarki w Wojennym requiem, spacerowicza w Ostatni z Anglików i Marii Magdaleny w Ogrodzie, Izabellę w ekranizacji dramatu Marlowe’a Edward II, za którą w 1992 dostała nagrodę dla najlepszej aktorki na Festiwalu Filmowym w Wenecji. W Wittgensteinie wcieliła się w rolę protektorki austriackiego filozofa. Do niej też należał jeden z głosów w filmie Blue, który Derek Jarman stworzył na krótko przed śmiercią.
Po sukcesie Orlanda Swinton otrzymywała wiele propozycji, pozostała jednak aktorką głównie kina niezależnego.
Pracowała z Susan Streitfeld, Johnem Mayburym, Scottem McGehee, Spikiem Jonze’em, Lynn Hershman, Mikiem Millsem, Timem Rothem. Ceniła sobie artystyczną wolność i poszukiwanie prawdziwej sztuki. Działa w kręgu filmowców związanych z festiwalem Sundance.
Poza kinem udziela się również w innych rejonach kultury. Stała m.in. twarzą kolekcji duetu Victor i Rolf, holenderskich projektantów mody. Brała również udział w wideoinstalacjach i performance’ach, m.in. u Cornelii Parker, w 1997 w The Maybe zrealizowanym w galerii „Serpentine”, gdzie przez tydzień, na osiem godzin dawała się zamykać w przezroczystej klatce, zamieniając samą siebie w eksponat. W tym samym roku wystąpiła w teledysku grupy Orbital do utworu The Box. W 1998 dla telewizji BBC Two zrealizowała 9-minutowy film pt. Will We Wake.
Po dwuletniej przerwie spowodowanej urodzeniem bliźniąt, aktorka powróciła do pracy w 1999 rolą w filmie Tima Rotha Strefa wojny. W następnych latach często grała drugoplanowe role w hollywoodzkich produkcjach.. Po raz pierwszy w 2000 roku, gdy brytyjski reżyser Danny Boyle namówił ją na udział w filmie amerykańskim, ekranizacji powieści Alexa Garlanda Plaża. Pojawiła się wtedy w Niebiańskiej plaży u boku Leonarda DiCaprio. W Vanilla Sky grała z Penélope Cruz i Tomem Cruise, w Adaptacji z Nicolasem Cage’em, w Constantine u boku Keanu Reevesa. Popularność wśród szerokiej publiczności kinowej zapewniła jej rola Jadis, Białej Czarownicy w filmie Opowieści z Narnii: Lew, czarownica i stara szafa (ponownie wystąpiła epizodycznie w tej roli w kontynuacji cyklu – Opowieści z Narnii: Książę Kaspian).
Drogę po „Oscara” utorowała jej rola w filmie Na samym dnie, dzięki której w 2002 zdobyła wiele prestiżowych nagród. W 2008 otrzymała Oscara za drugoplanową rolę kobiecą w filmie Michael Clayton Tony’ego Gilroya. W filmie tym krytycy dostrzegli jej grę aktorską w roli Karen Crowder, bezwzględnej prawniczki wielkiej korporacji.
Mimo upływu lat nie zapomniała o pracy i przyjaźni z Derekiem Jarmanem. W 2004 wzięła udział w filmie dokumentalnym Derek Jarman – życie jako sztuka, cztery lata później sama podjęła się produkcji filmu pt. Derek. W 2008 wraz z Keithem Collinsem, Simonem Fisherem Turnerem, Isaakiem Julienem i Jamesem Mackayem na Berlinale odebrała specjalną nagrodę Teddy w uznaniu dla jej opieki nad dorobkiem nieżyjącego od 14 lat reżysera.
W sierpniu 2008 aktorka zorganizowała niezależny festiwal filmowy „Ballerina Ballroom Cinema Of Dreams” w wynajętej sali balowej w Nairn. Na początku sierpnia 2009 odbyła się nieco zmieniona druga edycja tego festiwalu – tym razem pod nazwą „A Pilgrimage” – wędrowny festiwal zlokalizowany w północnej Szkocji.
Źródło opisu: Wikipedia (treść udostępniona na licencji Creative Commons. Zobacz autorów artykułu).
Polski dubbing[]
| Rok | Tytuł | Rola | Polski głos | Próbka |
|---|---|---|---|---|
| 2005 | Opowieści z Narnii: Lew, czarownica i stara szafa | Biała Czarownica | Danuta Stenka | |
| 2008 | Opowieści z Narnii: Książę Kaspian | |||
| 2010 | Opowieści z Narnii: Podróż wędrowca do świtu | |||
| 2017 | Doktor Strange | Starożytna | ||
| 2019 | Avengers: Koniec gry | Starożytna |
Linki zewnętrzne[]
- Tilda Swinton w polskiej Wikipedii
- Tilda Swinton w bazie Filmwebu
- Tilda Swinton w Internet Movie Database (IMDb)