George Orson Welles (ur. 6 maja 1915 roku w Kenosha, zm. 10 października 1985 roku w Los Angeles) – amerykański twórca filmowy, teatralny oraz radiowy.
Życiorys[]
Uczył się w latach 1925–1926 w szkołach w Madison i Woodstock, gdzie w Todd School for Boys założył zespół teatralny, występując jako aktor i inscenizator. W 1930 porzucił szkołę i podjął indywidualne studia u rosyjskiego malarza Borisa Anisfielda, następnie w Chicago Art Institute.
W 1931 wyjechał do Irlandii. Od października 1931 do stycznia 1932 występował w dublińskim Gate Theatre.
Po powrocie do Nowego Jorku zajmował się własnymi próbami dramatycznymi, odbył teatralne tournée po USA jako aktor. W 1934 wydał w nakładzie 90 tys. ilustrowany przez siebie zbiór dramatów Szekspira oraz zorganizował festiwal teatralny w Woodstock.
W końcu roku debiutował na scenach Broadwayu. W 1935 zaczął reżyserować w Theatre Group w Phoenix i nagrywać audycje radiowe dla NBC. W 1937 wraz z Johnem Housemanem otworzył w Nowym Jorku słynny Mercury Theatre. Pierwszym spektaklem był szekspirowski Juliusz Cezar, poprzedzający serię znakomitych przedstawień, w których Welles grał również główne role.
Wraz z tym zespołem realizował od połowy 1938 cykl słuchowisk radiowych dla CBS, adaptując znane utwory literackie, m.in. Wojnę światów Herberta George’a Wellsa, która wśród słuchaczy została odebrana jako rzeczywisty reportaż inwazji Marsjan na Ziemię i wzbudziła w New Jersey panikę.
Wiosną 1939, po zapewnieniu sobie warunków korzystnej współpracy z wytwórnią RKO, przystąpił do realizacji dwóch projektów – Jądra ciemności Josepha Conrada i The Smiler with the Knife Nicholasa Blake’a. Zdjęcia nie doszły do skutku.
Najsłynniejsze jego dzieło to Obywatel Kane, w którym zagrał także rolę tytułową. Film ten zapewnił mu nieśmiertelność w historii kina. Po zrealizowanym w 1941 filmie Wspaniałość Ambersonów, kilka projektów zostało przerwanych w trakcie realizacji. Film Journey into Fear ukończył Norman Foster, a RKO zrezygnowała z usług reżysera.
W 1947 Welles nakręcił Damę z Szanghaju z Ritą Hayworth. Jesienią 1947 wyjechał do Europy, pracował we Włoszech i Anglii.
Na swoim koncie ma również ekranizacje dzieł literatury klasycznej; (Williama Szekspira: Makbet i Otello oraz Franza Kafki: Proces).
W ostatnich 20 latach życia był aktywny jedynie jako aktor, głównie w charakterystycznych epizodach.
Wziął udział w nagraniu narracji do dwóch utworów amerykańskiego zespołu Manowar w 1982 – „Dark Avenger” oraz „Defender”, jak również intro do koncertów grupy – „Ladies and Gentlemen, from the United States of America – all hail... MANOWAR!”.
Ostatni raz pojawił się publicznie w programie Merva Griffina, 10 października 1985. Zmarł na atak serca.
Użyczenie głosu Unicronowi w filmie The Transformers: The Movie było ostatnim przejawem działalności artystycznej. Nie dożył premiery filmu.
Życie prywatne[]
Trzykrotnie żenił się. Z pierwszą żoną Virginią Nicolson (z którą miał dwójkę dzieci) wziął ślub 14 listopada 1934, rozwiódł się 1 lutego 1940. Drugą żoną była Rita Hayworth, którą poślubił 7 września 1943, a rozwiódł się 1 grudnia 1948. Miał z nią córkę Rebeccę. Po raz trzeci ożenil się z Paolą Mori (8 maja 1955, mieli córkę Beatrice).
Źródło opisu: Wikipedia (treść udostępniona na licencji Creative Commons. Zobacz autorów artykułu).
Polski dubbing[]
| Rok | Tytuł | Rola | Polski głos | |
|---|---|---|---|---|
| 1952 | Ostatnia sprawa Trenta | Sigsbee Manderson | Leon Pietraszkiewicz | |
| 1968 | Walka o Rzym | Cesarz Justynian | Mieczysław Pawlikowski | |
| 1969 | Gwiazda Południa | Plankett | Mieczysław Pawlikowski | |
| 1970 | Waterloo | Ludwik XVIII | ||
| 1972 | Wyspa skarbów | John Silver |
Linki zewnętrzne[]
- Orson Welles w polskiej Wikipedii
- Orson Welles w bazie Filmwebu
- Orson Welles w Internet Movie Database (IMDb)