Gustaw Teofil Holoubek (ur. 21 kwietnia 1923 roku w Krakowie, zm. 6 marca 2008 roku w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser i dyrektor teatrów, pedagog, prezes Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu, członek Polskiej Akademii Umiejętności, poseł na Sejm PRL VII i VIII kadencji, senator I kadencji.
Życiorys[]
Był jedynym dzieckiem Czecha, który osiedlił się w Polsce po I wojnie światowej, żeniąc się z owdowiałą Polką z Krakowa. W 1939 na ochotnika zaciągnął się do wojska i uczestniczył w kampanii wrześniowej. Był jeńcem w obozach w Magdeburgu i Toruniu. Został zwolniony w 1940, wcześniej w niewoli zachorował na gruźlicę. Do 1945 pracował w krakowskiej gazowni.
Uczęszczał do I Liceum Ogólnokształcącego im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie. W 1947 ukończył studia w krakowskim Państwowym Studiu Dramatycznym (przekształconym później w Państwową Wyższą Szkołę Teatralną).
W teatrze zadebiutował 1 marca 1947 rolą Charysa w Odysie u Feaków Stefana Flukowskiego w Starym Teatrze w Krakowie. W latach 1949–1956 pracował jako kierownik artystyczny, reżyser i aktor Teatru Śląskiego w Katowicach.
W trakcie swojej kariery teatralnej zagrał m.in. rolę tytułową w Fantazym Juliusza Słowackiego we własnej reżyserii (Teatr Śląski im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, 1955), sędziego Custa w Trądzie w pałacu sprawiedliwości Ugo Bettiego w reż. Marii Wiercińskiej (Scena Kameralna Teatru Polskiego w Warszawie, 1958), Goetza w Diable i Panu Bogu Jean-Paula Sartre’a w reż. Ludwika René (Teatr Dramatyczny w Warszawie, 1960), Skrzypka w Rzeźni Sławomira Mrożka (1975), tytułową w Królu Learze Williama Szekspira (1977, oba przedstawienia w reż. Jerzego Jarockiego w Teatrze Dramatycznym w Warszawie). W 1989 wystąpił w przedstawieniu Mała Apokalipsa na podstawie powieści swego przyjaciela, Tadeusza Konwickiego, wyreżyserowanym przez Krzysztofa Zaleskiego (Teatr Ateneum w Warszawie).
Był Gustawem-Konradem w Dziadach Adama Mickiewicza, inscenizowanych w 1967 przez Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym. Zdjęcie tego przedstawienia z afisza przez władze przyczyniło się do wybuchu demonstracji studenckich i zapoczątkowało wydarzenia Marca 1968. Kreacja Gustawa Holoubka, odtwórcy głównej roli, wpłynęła na wymowę widowiska i oddźwięk społeczny przedstawienia. W 1981 zagrał rolę Superiusza w Pieszo Sławomira Mrożka, w reżyserii Jerzego Jarockiego. Zaprotestowała wówczas m.in. grupa wojskowych, publikując list w „Żołnierzu Wolności”.
Zagrał w prawie stu przedstawieniach Teatru Telewizji, współpracując z wieloma polskimi reżyserami, m.in. Adamem Hanuszkiewiczem, Zygmuntem Hübnerem, Andrzejem Łapickim, Olgą Lipińską, Jerzym Gruzą, Janem Englertem, Andrzejem Wajdą i Krzysztofem Kieślowskim. Jako reżyser przeniósł na ekran Teatru Telewizji m.in. Fantazego (1971) i Kordiana Juliusza Słowackiego (1980), Hamleta Williama Szekspira (1974), Na dnie Maksima Gorkiego (1994), Dwa teatry Jerzego Szaniawskiego (1999) i Króla Edypa Sofoklesa (2005).
Był wykładowcą Akademii Teatralnej w Warszawie. Przez wiele lat pełnił funkcję dyrektora Teatru Dramatycznego w Warszawie. Został odwołany w styczniu 1983 z powodu konfliktu z ówczesnymi władzami.
W filmie zadebiutował rolą Feliksa Dzierżyńskiego w Żołnierzu zwycięstwa w reż. Wandy Jakubowskiej (1953). Łącznie zagrał ok. 50 ról. Wystąpił w kilku filmach Wojciecha Jerzego Hasa: Pętli, Pożegnaniach, Rękopisie znalezionym w Saragossie i Sanatorium pod Klepsydrą. Zagrał także w Prawie i pięści Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego, Klubie profesora Tutki Andrzeja Kondratiuka, Marysi i Napoleonie Leonarda Buczkowskiego, Jak daleko stąd, jak blisko i Lawie Tadeusza Konwickiego. Był reżyserem noweli filmowej Czas przybliża, czas oddala, będącej pierwszą częścią cyklu Spóźnieni przechodnie, a także reżyserem i scenarzystą filmu Mazepa, zrealizowanego na podstawie dramatu Juliusza Słowackiego.
W 1976 i 1980 uzyskiwał mandat posła na Sejm PRL z ramienia Frontu Jedności Narodu. W 1982, po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego, zrezygnował z zasiadania w parlamencie. W latach 1989–1991 był senatorem I kadencji wybranym z ramienia Komitetu Obywatelskiego (w trakcie kadencji przeszedł do Unii Demokratycznej). Od 1992 do 1993 zasiadał w Radzie ds. Kultury przy Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej Lechu Wałęsie.
Od 1994 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Współpracował z miesięcznikiem psychologicznym „Charaktery”.
Życie prywatne[]
Był mężem aktorek Danuty Kwiatkowskiej, następnie Marii Wachowiak, a od 1973 Magdaleny Zawadzkiej. Miał troje dzieci: Ewę (z pierwszego małżeństwa), Magdalenę (z drugiego) i Jana Holoubka (z trzeciego), operatora filmowego.
Zmarł 6 marca 2008. Został pochowany 12 marca na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Źródło opisu: Wikipedia (treść udostępniona na licencji Creative Commons. Zobacz autorów artykułu).
Role w dubbingu[]
Filmy[]
| Rok | Tytuł | Rola | Aktor w wersji oryginalnej | |
|---|---|---|---|---|
| 1967 | Wojna i pokój | Narrator |
Gry komputerowe[]
| Rok | Tytuł | Rola | Aktor w wersji oryginalnej | |
|---|---|---|---|---|
| 2000 | Faust: Gra duszy | Teodor More |
Linki zewnętrzne[]
- Gustaw Holoubek w polskiej Wikipedii
- Gustaw Holoubek w bazie Filmwebu
- Gustaw Holoubek w Internet Movie Database (IMDb)